Można powiedzieć, że powieści historyczne mają swój początek w zapiskach średniowiecznych pisarzy i historiach romansów rycerskich. Historyczno – literacka fabuła zmieniała się w zależności od czasów, w jakich powstawała i od prądów literackich obowiązujących w danym czasie. Książki historyczne zawierają wątki opisujące konflikty zbrojne, relacje polityczne i zapiski archeologiczne. Mogą też występować jako biografia wybranej postaci na tle zdarzeń historycznych. Literatura historyczna jest również źródłem wiedzy o wpływie kościoła i innych organizacji religijnych na życie społeczne w różnych epokach.
Wybitym pisarzem tego gatunku był Lew Tołstoj. W powieści “Wojna i pokój” mistrzowsko ukazał losy obywateli carskiej Rosji z okresu wojen napoleońskich. Powieść z gatunku literatury pięknej jest źródłem wiedzy o ówczesnej mentalności klasy politycznej cesarstwa i problemów, z jakimi borykał się człowiek w czasach wojennego chaosu.
Wartą uwagi powieścią historyczną jest “Talizman” Waltera Scotta. Rozgrywająca się w Palestynie akcja książki nawiązuje do historii króla Anglii Ryszarda Lwie Serce podczas III wyprawy krzyżowej. Powieściopisarz opisuje króla jako władcę o wielkich cnot
ach, który będąc przywódcą podejmował również błędne decyzje.
Wśród klasyki literatury pięknej i historycznej nie może zabraknąć “Trylogii” Henryka Sienkiewicza.
“Ogniem i mieczem”, “Potop”, “Pan Wołodyjowski”. Jan Skrzetuski, Andrzej Kmicic i Jan Wołodyjowski to fikcyjni bohaterowie o autentycznych nazwiskach, ukazani osobno w każdej z opowieści na tle dziejów Polski w latach od 1647 do 1673 roku. Przygody bohaterów stanowią dobrą lekturę dla młodzieży lubiącej tematykę historyczną. Sienkiewicz nawiązując do dramatycznych wydarzeń historycznych Rzeczypospolitej opowiada burzliwe historie miłosne łącząc prawdziwe wydarzenia z fikcją. W “Ogniem i mieczem” opisuje powstanie Chmielnickiego, w “Potopie” czytamy o wojnie ze Szwedami, a w “Panu Wołodyjowskim” losy bohatera pokazane są na tle pierwszego zwycięstwa Jana Sobieskiego pod Chocimiem.
Współczesną pisarką ciekawie przedstawiającą historyczny obraz życia elit renesansowej Polski jest Anna Brzezińska. “Córki Wawelu” to powieść obrazująca życie królewskiego dworu Jagiellonów widzianych oczami karlicy Dosi. Dosia, córka prostej chłopki, jako opiekunka królewien była świadkiem wielu wydarzeń na Wawelu – spisków, ślubów, uczt. Autorka opiera się na faktycznych historiach spisanych w dokumentach archiwów historycznych.